Anasayfa Bilim-Teknoloji

Samsun’da Beton Binalar Şehri Isıtıyor, Yeşil Serinletiyor

Bilim-Teknoloji (Web Sitesi) - Web Sitesi | 23.06.2025 - 18:51, Güncelleme: 23.06.2025 - 18:51 2240 kez okundu.

Samsun’da Beton Binalar Şehri Isıtıyor, Yeşil Serinletiyor

Samsun’da yapılan yeni bir bilimsel çalışma, şehirleşmenin yüzey sıcaklıklarını dramatik şekilde artırdığını ve yeşil alanların bu ısınmayı belirgin biçimde azalttığını ortaya koydu.

TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası Samsun Temsilcisi ve Samsun Üniversitesi İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Araştırma Görevlisi Yiğitalp Kara, Samsun’da beton yapıların şehri ısıttığını, yeşil alanların ise serinlettiğini açıkladı. Samsun Üniversitesi ve Missouri Üniversitesi'nden bilim insanlarının yürüttüğü araştırma, Samsun kent merkezinde 2014 ve 2023 yılları arasındaki değişimi inceleyerek, kentsel ısı adası (SUHI) etkisinin yıllar içinde nasıl yoğunlaştığını gözler önüne serdi. Çalışma, dünyanın en gelişmiş uydu görüntüleme platformlarından biri olan Google Earth Engine üzerinde Landsat 8 verileri kullanılarak yürütüldü. TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası Samsun Temsilcisi ve Samsun Üniversitesi İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Araştırma Görevlisi Yiğitalp Kara’nın yürütücülüğünde; Samsun Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Veli Yavuz ve Missouri Üniversitesi’nden Prof. Dr. Anthony R. Lupo’nun katkılarıyla Samsun ilinde kentsel ısı adası etkisine dair kapsamlı bir çalışma gerçekleştirildi. Genişleyen Şehir, Yükselen Sıcaklık Çalışmada, 2014 ve 2023 yıllarına ait uydu verileri karşılaştırıldığında, Samsun’da özellikle yapılaşmanın yoğun olduğu bölgelerde yüzey sıcaklıklarının anlamlı ölçüde artmış olduğu ortaya konmuştur. 2014 yılında ortalama 25,3 °C olarak ölçülen yapılaşmış alanlardaki yüzey sıcaklığı, 2023 yılında 31,4 °C seviyesine yükselmiş ve yaklaşık 6,1 °C’lik bir artış göstermiştir. Bu artış, sanayi bölgelerinde çok daha belirgin hâle gelmiştir. Söz konusu alanlarda 2014 yılında 27,5–30,0 °C aralığında ölçülen sıcaklıklar, 2023 itibarıyla 39,8–41,2 °C seviyelerine ulaşmış ve yaklaşık 10 °C’lik bir artış kaydedilmiştir. Buna karşılık, ormanlık alanlar ve geniş parklar gibi doğal yeşil alanlardaki sıcaklık değişimi oldukça sınırlı kalmıştır. Bu bölgelerde 2014 yılında 20,7 °C olan ortalama yüzey sıcaklığı, 2023 yılında yalnızca 21,5 °C’ye yükselmiş ve böylece 0,8 °C’lik sınırlı bir artış gözlemlenmiştir. Benzer şekilde, su yüzeylerinde de önemli bir değişim meydana gelmemiştir. 2014 yılında 22,4 °C olan ortalama sıcaklık, 2023 yılında 22,9 °C’ye çıkmıştır. Elde edilen veriler, şehirleşmenin özellikle yapılaşmış ve sanayi bölgelerinde kentsel ısı adası etkisini belirgin biçimde artırdığını, buna karşın doğal yüzeylerin — özellikle yeşil alanlar ve su kaynaklarının — termal dengeyi büyük ölçüde koruduğunu ortaya koymuştur. Çalışmanın yürütücüsü ve başyazarı Yiğitalp Kara, kentlerdeki ısı birikiminin nedenlerine dikkat çekerek şu değerlendirmelerde bulundu: “Beton ve asfalt gibi geçirimsiz yüzeyler, gün boyunca güneşten gelen enerjiyi emiyor ve bu ısıyı gece saatlerinde bile salmaya devam ediyor. Bu durum, özellikle yoğun yapılaşmanın ve trafik yükünün fazla olduğu şehir merkezleri ile sanayi bölgelerinde yüzey sıcaklıklarının ciddi oranda artmasına neden oluyor. Çalışmamızda, bu tür alanlarda yüzey sıcaklıklarının 40 °C’ye kadar çıktığını tespit ettik. Oysa ki, mezarlık, park ve orman gibi yeşil alanlar; sahip oldukları yoğun bitki örtüsü sayesinde bu ısıyı gölgeleme etkisi ve evapotranspirasyon buharlaşmalı soğuma yoluyla ortamı serinletiyor. Bu bölgelerde ölçülen sıcaklıklar çevrelerine göre ortalama 7 ila 8 °C, bazı sanayi bölgelerinde ise 12 °C’ye kadar daha düşük çıktı. Bu da yeşil altyapının, şehirlerin ısınmasını azaltmada ne kadar kritik bir rol oynadığını bir kez daha ortaya koyuyor.” Kara ayrıca, bahsedilen değerlerinin sadece tekil günlere değil, uydudan elde edilen bulutsuz görüntülerle oluşturulmuş yıllık ortalamalara dayandığını vurguladı. Buna rağmen, özellikle yapılaşmış alanlarda ölçülen yüzey sıcaklıklarının 30 ila 40 °C arasında değiştiğini belirtti. “Bu ortalamalar bize, yıl boyunca şehirlerin ne denli ısındığını gösteriyor. Ancak yaz aylarında bu sıcaklıkların maksimumları çok daha yüksek değerlere ulaşıyor.” Bu bağlamda Kara, şehir planlamasında yeşil alanların artırılmasının yalnızca görsel veya rekreatif değil, halk sağlığını korumaya ve kentlerin iklim değişikliğine karşı direncini artırmaya yönelik hayati bir adım olduğunu ifade etti. Yeşil Alanlar Şehir Isı Adası Etkisini Azaltıyor Araştırma kapsamında, özellikle şehir merkezine yakın konumda bulunan üç farklı yeşil alan – bir mezarlık, bir şehir parkı ve bir ormanlık bölge – detaylı biçimde incelendi. Bu alanlar, hem bitki yoğunluğu hem de çevresindeki yapılaşma düzeyleri açısından farklılık göstermesi nedeniyle seçildi. Uydu görüntüleriyle yapılan analizde, 2014 yılına ait verilerde mezarlık alanının yüzey sıcaklığı 20.9 °C olarak ölçülürken, hemen bitişiğindeki karayolu ve bina yüzeylerinde bu değer 30.2 °C’ye kadar ulaştı. Aradaki 9-10 derecelik fark, kentsel ısı adası (SUHI) etkisinin mikroölçekte bile ne kadar belirgin olduğunu gösterdi. Benzer şekilde, 2023 yılına ait veriler ışığında, Samsun’daki organize sanayi bölgesinde kalan sınırlı sayıdaki yeşil alanlarda da benzer sonuçlar elde edildi. Yoğun sanayi tesisleriyle çevrili bu küçük yeşil alanların bile, yüzey sıcaklıklarının çevresindeki yapılaşmış alanlara göre ortalama 8-10 °C daha düşük olduğu belirlendi. Örneğin, sanayi bölgesindeki bir park alanında LST değeri 28.1 °C iken, çevresindeki endüstriyel yapıların sıcaklığı 38 °C’ye kadar çıkmakta. SUHI değerleri de bu farkı doğruladı; yeşil alanın SUHI değeri 1.1 iken, en yoğun sanayi noktalarında bu değer 2.6 ile 4.0 arasında değişti. “Sadece geniş ormanlık alanlar değil, kent içindeki küçük parklar, mezarlıklar ve hatta yol kenarı ağaçlandırmaları bile kentsel ısı adası etkisini azaltmada çok önemli rol oynuyor. Bu tür alanların sayısının artırılması, şehir sakinlerinin maruz kaldığı ısı stresini düşürmek ve mikroklimayı dengelemek açısından kritik öneme sahip.” İklim değişikliği ve küresel ısınmanın etkisiyle daha sık yaşanan sıcak hava dalgaları, kentsel ısı adası etkisiyle birleştiğinde ölümcül ısı stresine yol açabiliyor. Bu nedenle, şehirlerde yeşil altyapının artırılması yalnızca yerel iklimin düzenlenmesi için değil, aynı zamanda iklim değişikliğine karşı uyum ve direnç geliştirme açısından da stratejik bir öneme sahip.

Pencereyi Kapat

Samsun’da yapılan yeni bir bilimsel çalışma, şehirleşmenin yüzey sıcaklıklarını dramatik şekilde artırdığını ve yeşil alanların bu ısınmayı belirgin biçimde azalttığını ortaya koydu.

style="font-size:16px"> href="https://www.karadenizhayat.com/ara?q=Samsun " class="text-dark font-weight-bold" target="_blank">Samsun Üniversitesi ve Missouri Üniversitesi'nden bilim insanlarının yürüttüğü araştırma, href="https://www.karadenizhayat.com/ara?q=Samsun " class="text-dark font-weight-bold" target="_blank">Samsun kent merkezinde 2014 ve 2023 yılları arasındaki değişimi inceleyerek, kentsel ısı adası (SUHI) etkisinin yıllar içinde nasıl yoğunlaştığını gözler önüne serdi. Çalışma, dünyanın en gelişmiş uydu görüntüleme platformlarından biri olan Google Earth Engine üzerinde Landsat 8 verileri kullanılarak yürütüldü.

style="font-size:16px"> href="https://www.karadenizhayat.com/ara?q=TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası " class="text-dark font-weight-bold" target="_blank">TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası href="https://www.karadenizhayat.com/ara?q=Samsun " class="text-dark font-weight-bold" target="_blank">Samsun Temsilcisi ve href="https://www.karadenizhayat.com/ara?q=Samsun " class="text-dark font-weight-bold" target="_blank">Samsun Üniversitesi href="https://www.karadenizhayat.com/ara?q=İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Bölümü " class="text-dark font-weight-bold" target="_blank">İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Araştırma Görevlisi Yiğitalp Kara’nın yürütücülüğünde; href="https://www.karadenizhayat.com/ara?q=Samsun " class="text-dark font-weight-bold" target="_blank">Samsun Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Veli Yavuz ve Missouri Üniversitesi’nden Prof. Dr. Anthony R. Lupo’nun katkılarıyla href="https://www.karadenizhayat.com/ara?q=Samsun " class="text-dark font-weight-bold" target="_blank">Samsun ilinde kentsel ısı adası etkisine dair kapsamlı bir çalışma gerçekleştirildi.

style="font-size:16px">Genişleyen Şehir, Yükselen Sıcaklık

style="font-size:16px">Çalışmada, 2014 ve 2023 yıllarına ait uydu verileri karşılaştırıldığında, Samsun’da özellikle yapılaşmanın yoğun olduğu bölgelerde yüzey sıcaklıklarının anlamlı ölçüde artmış olduğu ortaya konmuştur. 2014 yılında ortalama 25,3 °C olarak ölçülen yapılaşmış alanlardaki yüzey sıcaklığı, 2023 yılında 31,4 °C seviyesine yükselmiş ve yaklaşık 6,1 °C’lik bir artış göstermiştir. Bu artış, sanayi bölgelerinde çok daha belirgin hâle gelmiştir. Söz konusu alanlarda 2014 yılında 27,5–30,0 °C aralığında ölçülen sıcaklıklar, 2023 itibarıyla 39,8–41,2 °C seviyelerine ulaşmış ve yaklaşık 10 °C’lik bir artış kaydedilmiştir.

style="font-size:16px">Buna karşılık, ormanlık alanlar ve geniş parklar gibi doğal yeşil alanlardaki sıcaklık değişimi oldukça sınırlı kalmıştır. Bu bölgelerde 2014 yılında 20,7 °C olan ortalama yüzey sıcaklığı, 2023 yılında yalnızca 21,5 °C’ye yükselmiş ve böylece 0,8 °C’lik sınırlı bir artış gözlemlenmiştir. Benzer şekilde, su yüzeylerinde de önemli bir değişim meydana gelmemiştir. 2014 yılında 22,4 °C olan ortalama sıcaklık, 2023 yılında 22,9 °C’ye çıkmıştır.

style="font-size:16px">Elde edilen veriler, şehirleşmenin özellikle yapılaşmış ve sanayi bölgelerinde kentsel ısı adası etkisini belirgin biçimde artırdığını, buna karşın doğal yüzeylerin — özellikle yeşil alanlar ve su kaynaklarının — termal dengeyi büyük ölçüde koruduğunu ortaya koymuştur. Çalışmanın yürütücüsü ve başyazarı Yiğitalp Kara, kentlerdeki ısı birikiminin nedenlerine dikkat çekerek şu değerlendirmelerde bulundu:

style="font-size:16px">“Beton ve asfalt gibi geçirimsiz yüzeyler, gün boyunca güneşten gelen enerjiyi emiyor ve bu ısıyı gece saatlerinde bile salmaya devam ediyor. Bu durum, özellikle yoğun yapılaşmanın ve trafik yükünün fazla olduğu şehir merkezleri ile sanayi bölgelerinde yüzey sıcaklıklarının ciddi oranda artmasına neden oluyor. Çalışmamızda, bu tür alanlarda yüzey sıcaklıklarının 40 °C’ye kadar çıktığını tespit ettik. Oysa ki, mezarlık, park ve orman gibi yeşil alanlar; sahip oldukları yoğun bitki örtüsü sayesinde bu ısıyı gölgeleme etkisi ve evapotranspirasyon buharlaşmalı soğuma yoluyla ortamı serinletiyor. Bu bölgelerde ölçülen sıcaklıklar çevrelerine göre ortalama 7 ila 8 °C, bazı sanayi bölgelerinde ise 12 °C’ye kadar daha düşük çıktı. Bu da yeşil altyapının, şehirlerin ısınmasını azaltmada ne kadar kritik bir rol oynadığını bir kez daha ortaya koyuyor.”

style="font-size:16px">Kara ayrıca, bahsedilen değerlerinin sadece tekil günlere değil, uydudan elde edilen bulutsuz görüntülerle oluşturulmuş yıllık ortalamalara dayandığını vurguladı. Buna rağmen, özellikle yapılaşmış alanlarda ölçülen yüzey sıcaklıklarının 30 ila 40 °C arasında değiştiğini belirtti. “Bu ortalamalar bize, yıl boyunca şehirlerin ne denli ısındığını gösteriyor. Ancak yaz aylarında bu sıcaklıkların maksimumları çok daha yüksek değerlere ulaşıyor.”

style="font-size:16px">Bu bağlamda Kara, şehir planlamasında yeşil alanların artırılmasının yalnızca görsel veya rekreatif değil, halk sağlığını korumaya ve kentlerin iklim değişikliğine karşı direncini artırmaya yönelik hayati bir adım olduğunu ifade etti.

style="font-size:16px"> alt="" src="https://www.karadenizhayat.com/images/0f0aec541d7cee401c757e5041a84564.jpg" style="height:297px; width:550px" />

style="font-size:16px">Yeşil Alanlar Şehir Isı Adası Etkisini Azaltıyor

style="font-size:16px">Araştırma kapsamında, özellikle şehir merkezine yakın konumda bulunan üç farklı yeşil alan – bir mezarlık, bir şehir parkı ve bir ormanlık bölge – detaylı biçimde incelendi. Bu alanlar, hem bitki yoğunluğu hem de çevresindeki yapılaşma düzeyleri açısından farklılık göstermesi nedeniyle seçildi. Uydu görüntüleriyle yapılan analizde, 2014 yılına ait verilerde mezarlık alanının yüzey sıcaklığı 20.9 °C olarak ölçülürken, hemen bitişiğindeki karayolu ve bina yüzeylerinde bu değer 30.2 °C’ye kadar ulaştı. Aradaki 9-10 derecelik fark, kentsel ısı adası (SUHI) etkisinin mikroölçekte bile ne kadar belirgin olduğunu gösterdi.

style="font-size:16px">Benzer şekilde, 2023 yılına ait veriler ışığında, Samsun’daki organize sanayi bölgesinde kalan sınırlı sayıdaki yeşil alanlarda da benzer sonuçlar elde edildi. Yoğun sanayi tesisleriyle çevrili bu küçük yeşil alanların bile, yüzey sıcaklıklarının çevresindeki yapılaşmış alanlara göre ortalama 8-10 °C daha düşük olduğu belirlendi. Örneğin, sanayi bölgesindeki bir park alanında LST değeri 28.1 °C iken, çevresindeki endüstriyel yapıların sıcaklığı 38 °C’ye kadar çıkmakta. SUHI değerleri de bu farkı doğruladı; yeşil alanın SUHI değeri 1.1 iken, en yoğun sanayi noktalarında bu değer 2.6 ile 4.0 arasında değişti.

style="font-size:16px">“Sadece geniş ormanlık alanlar değil, kent içindeki küçük parklar, mezarlıklar ve hatta yol kenarı ağaçlandırmaları bile kentsel ısı adası etkisini azaltmada çok önemli rol oynuyor. Bu tür alanların sayısının artırılması, şehir sakinlerinin maruz kaldığı ısı stresini düşürmek ve mikroklimayı dengelemek açısından kritik öneme sahip.”

style="font-size:16px">İklim değişikliği ve küresel ısınmanın etkisiyle daha sık yaşanan sıcak hava dalgaları, kentsel ısı adası etkisiyle birleştiğinde ölümcül ısı stresine yol açabiliyor. Bu nedenle, şehirlerde yeşil altyapının artırılması yalnızca yerel iklimin düzenlenmesi için değil, aynı zamanda iklim değişikliğine karşı uyum ve direnç geliştirme açısından da stratejik bir öneme sahip.

#samsun

#samü

#TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası

#İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Bölümü

#Yiğitalp Kara

COŞKUN ÖZBEK

coskunozbek@gmail.com

Okuyucu Yorumları (0)

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve karadenizhayat.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.